Từ nhỏ, Lê Ích Mộc là một cậu bé thông minh, ham học và ngoan ngoãn, được bà con làng xóm yêu quý. Hàng ngày, sau những buổi phụ giúp cha mẹ, cậu thường tới chùa Ráng (chùa Thanh Lãng – Diên Phúc tự) nghe các nhà sư giảng kinh và mượn sách về tự học. Cảm động trước tấm lòng say mê, hiếu học của Ích Mộc, các nhà sư đã nhận ông làm đệ tử để kèm cặp thêm kinh sử.
Ngày ngày ăn chay niệm phật, Lê Ích Mộc vẫn dành thời gian cho đèn sách, hỏi bạn, học thầy. Sách Đại Việt đỉnh nguyên phật học đã ghi lại tài học của ông: “Tam đông túc học chí Kim cương” tức là sau ba năm đã thông hiểu đầy đủ giáo lý, giáo pháp của bộ kinh Kim cương – một bộ kinh lớn và là tinh thần cơ bản của phật giáo đại thừa. Không những vậy, ông còn lừng danh khắp vùng là người nhớ lâu, hiểu rộng; gần gũi với dân làng, thường xuyên chỉ bảo dân làng cách làm ăn, khuyên đạo lẽ đời, làm thuốc chữa bệnh cho dân.
Trạng nguyên Lê Ích Mộc cuộc đời và sự nghiệp.
Người thầy giáo tận tụy với nghề
Do sinh ra và lớn lên ở vùng đất lam lũ, sống trong sự đùm bọc của bà con lao động nên ông rất hiểu và thông cảm sâu sắc với đời sống nhân dân nơi thôn dã; đồng thời chịu ảnh hưởng của thuyết “từ bi hỷ xả”, lý “vô chấp”, lẽ “vô thường”, “vô ngã” của nhà Phật, lại bước vào cuộc đời làm quan trong giai đoạn triều Lê sơ xảy ra mâu thuẫn xã hội sâu sắc, ông đã treo ấn từ quan về giúp đỡ người nghèo, khuyên mọi người làm việc thiện, phát huy truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân tộc.
Ông là người nổi tiếng có học vấn sâu rộng, có đạo đức mẫu mực, sau khi về trí sĩ tại quê nhà, Lê Ích Mộc đã đem kiến thức mình có được truyền dạy cho người đời. Đối với học trò, từ những người cao tuổi nhiều năm đèn sách, cho đến lớp thiếu niên còn non trẻ, ông luôn hết lòng dạy dỗ, uốn nắn từng nét chữ, sửa đổi từng câu văn, thường xuyên trao đổi với học trò ngay cả những người đã đỗ đạt. Với kiến thức uyên sâu của mình, nhiều người vẫn thường lui tới trường để nghe người Trạng nguyên của vùng đất Cảng xưa kia bình văn giảng sách.
Không chỉ luyện rèn học trò ông thường khuyên dạy dân làng cách sống, cách cư xử để xóm làng hòa thuận, ấm êm. Ngôi chùa Diên Phúc và từ chỉ Thanh Lãng nhờ có Lê Ích Mộc mà trở thành trung tâm đào tạo nhân tài và giáo hoá cả một vùng rộng lớn của huyện Thủy Đường thời bấy giờ. Không ỷ lại là một nhà sư, một trí sĩ, ông còn tích cực cùng với dân làng Ráng khai phá vùng đầm lầy ven sông, trồng cây gây rừng. Lê Ích Mộc đã cùng với học trò của mình chiêu mộ dân lưu tán, khai khẩn vùng đất bãi hoang hóa ven sông, mở rộng làng xã lập nên vùng đất Quảng Cư (tức thôn Thanh Lãng ngày ngay).
Trạng nguyên Lê Ích Mộc- Tấm gương hiếu học vùng đất Cảng.
Các bạn học sinh tới đền Trạng Lê Ích Mộc dâng hương.
Ngày nay, khu đền Trạng nguyên Lê Ích Mộc gồm nhiều di tích lịch sử có liên quan đến Trạng nguyên Lê Ích Mộc như đình Thanh Lãng, lăng mộ Trạng nguyên Lê Ích Mộc, Chùa Đông Linh Tự, Từ đường quan Trạng,…không chỉ là địa chỉ để giáo dục truyền thống của người con quê hương mà còn là điểm đến của du khách thập phương đặc biệt trong mỗi dịp Tết đến, xuân về.